Zniszczyć naród nie tylko materialnie – Erase the Nation. Musisz zobaczyć ten film

„Wymazywanie” narodów poprzez niszczenie ich kultury i ważnych dla niej ośrodków nie jest wcale nową koncepcją. Działania te są doskonale znane historii Polski – dobrym przykładem jest grabież polskich dzieł sztuki przez niemieckiego i sowieckiego okupanta podczas II Wojny Światowej (którego to zasobu do dziś nie udało się odbudować), bądź też zniszczenie Zamku Królewskiego w Warszawie. Dzisiejsza Ukraina, wciąż walcząca z rosyjskim agresorem również zmaga się z tym problemem i o tym mówi film dokumentalny Tomasza Grzywaczewskiego „Erase the Nation”.

COOP Jednota Slovensko – Słowacy postawili na protekcjonizm lokalny i wygrywają

5 tys. muzeów, 65 rezerwatów historycznych i kulturowych oraz 170 tys. zabytków, w tym siedem na liście UNESCO (jeden pod okupacją) – to „bilans otwarcia”. Takim właśnie zasobem kulturowym dysponowało państwo ukraińskie gdy rozpoczęła się inwazja Rosji na Ukrainę i jak się okazało – pomimo wszelakich regulacji międzynarodowych chroniących dobra kultury ten zasób stał się celem agresora. „Wymazywanie” kultury stało się kolejnym środkiem do niszczenia tożsamości ukraińskiej. Trudnym jest określić, ile z tych dóbr przetrwa rosyjską inwazję.

Tomasz Grzywaczewski to doświadczony pisarz, dziennikarz (również w roli korespondenta wojennego) który w swojej publicystyce wyspecjalizował się w przedstawianiu rzeczywistości z nie zawsze oczywistego odcinka. Jeżeli mówił o granicach II Rzeczpospolitej – to z dzisiejszej perspektywy (książka Wymazana granica. Śladami II Rzeczpospolitej, cykl dokumentalny TVP „Tomek na granicach Rzeczypospolitej”). Jeżeli mówił o przemianach i powstaniu demokratycznego państwa litewskiego, to z perspektywy wydarzeń wokół wileńskiej wieży telewizyjnej („Litwa. W cieniu wieży”) zaś swój reportaż o losach dawnego Związku Radzieckiego („Granice marzeń. O państwach nieuznawanych”) przedstawił z perspektywy tzw. państw nieuznawanych (Abchazja, Armenia Zachodnia, Naddniestrze, Górski Karabach, Osetia Południowa) próbując na nowo opowiedzieć wielokrotnie opowiadaną już historię.

Spółki, pieniądze, polityka i sport - czy to się sprawdza?

Poza pracą dziennikarską jest także doktorantem prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Łódzkim, w działalności naukowej specjalizuje się w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej, a w szczególności w tematyce post-sowieckich państwach nieuznawanych („Ludowe republiki Donbasu” – granice prawa do samostanowienia a fenomen quasi-państw”).

Po latach aktywności jako korespondent wojenny, gdzie opowiadał o „codzienności” wojny rosyjsko-ukraińskiej po raz kolejny znalazł dla siebie charakterystyczną niszę i postanowił przedstawić wojnę z perspektywy zbrodni dokonywanych na dziedzictwie kultury świeckiej i sakralnej, od zabytków archeologicznych po współczesne biblioteki, muzea i szkoły.

Dokument składa się z historii sześciu osób – radnego miejskiego z Charkowa, dyrektorki charkowskiej biblioteki uniwersyteckiej, pracowniczki Narodowego Muzeum Hryhorija Skorowody, bibliotekarki z Czernihowa, kijowskiego piosenkarza z rodziny o wielopokoleniowej tradycji artystycznej oraz dyrektorki departamentu kultury w urzędzie obwodowym. Historie te opowiedziane są w dwóch wymiarach – z jednej strony bohaterowie reportażu pokazują miejsca którymi się opiekowali, ich historię oraz zniszczenia które dokonano. Z drugiej zaś przedstawiają swoje osobiste wojenne doświadczenia, straty najbliższych, kolegów z zespołu, przyjaciół z podwórka. Wszystkich ich łączy przekonanie o nieprzypadkowości działań wojsk rosyjskich i chęci zniszczenia ukraińskiego dziedzictwa kulturowego.

150-lat OSP Stary Sącz. W obchodach rocznicy wziął udział prezydent RP Andrzej Duda

Grzywaczewski nie mówi tylko o zniszczeniach. Końcową, podsumowującą część reportażu stanowi część gdy pod koniec swojej wyprawy odwiedza Lwów i spotyka się we Lwowie z polskimi wolontariuszami z Instytutu Polonica, którzy mimo wojny i płynącymi wraz z nią zagrożeniami pracują nad zabezpieczeniem lwowskich zabytków stanowiących wielokulturowe dziedzictwo tego miasta.

Najciekawszym jednak jest, że reportaż ten nie pokazuje tylko kwestii losów ukraińskich zabytków. Bohaterowie bardzo często poruszają temat polskiej pomocy. Pokazywany jest sprzęt przekazywany przez Polskę, mowa jest o szerokim wsparciu udzielanym przez Polaków. W napisach końcowych przedstawione są statystyki dotyczące Ukraińców w Polsce oraz ich obecny status. „Erase the Nation”, które komunikuje się z widzem w języku angielskim na serwisie streamingowym YouTube można odtworzyć z napisami w języku angielskim, polskim, ukraińskim, perskim, rumuńskim oraz hiszpańskim. Dzięki swojemu międzynarodowemu charakterowi film prezentowany był kilkukrotnie w Brukseli (m.in. w Parlamencie Europejskim, w polskim i ukraińskim przedstawicielstwie), na Malcie, Ukrainie a także USA.

Czarnobylska strefa wykluczenia po 35 latach - czy to miejsce nadal zabija?

Podsumowując, film ten zasługuje na uwagę z dwóch powodów. Po pierwsze, optyka którą przyjął autor w kontekście trwającego konfliktu jest rzadka i trudna do przedstawienia – trudno jest mówić o zabytkach, gdy w konflikcie zbrojnym cały czas giną ludzie. Autor jednak zręcznie połączył kwestie zabytków z historiami ludzkimi. Drugi, o wiele ciekawszy – przedstawienie przez autora polskiej pomocy dla Ukrainy. Dzięki międzynarodowemu charakterowi produkcji, przyjęła ona także rolę promowania Polski na świecie jako państwa które aktywnie wspiera Ukrainę w trudnym dla niej czasie. (Sławomir Starzec ISW, fot. ilustracyjne pixabay.com autor: nextvoyage )

Źródła
FILM: https://www.youtube.com/watch?v=KUgRbY1k1YI
https://www.gov.pl/web/kultura/premierowy-pokaz-filmu-erase-the-nation-wymazac-narod
https://www.amicale-coe.eu/en/news/2892-screening-of-the-documentary-erase-the-nation.html
https://rees.sas.upenn.edu/events/erase-nation-film-screening
https://kreattivita.org/en/event/erase-the-nation-plus-qa-after-the-film/
https://holodomormuseum.org.ua/en/news-museji/the-holodomor-museum-showed-the-film-erase-the-nation-which-records-the-crimes-of-russians-against-ukrainian-culture/