Bezpieczeństwo publiczne a wolność jednostki we współczesnym świecie

W myśl art. 31 ustęp 1 Konstytucji każdy człowiek ma prawo do wolności. Poczucie bezpieczeństwa było tuż po zaspokojeniu potrzeb bytowych najważniejszą wartością życia więc są one trwale wpisane w naturę człowieka. Bezpieczeństwo osobiste jest zawsze zależne od otocznia w jakim żyjemy. Tak więc, gwarantem bezpieczeństwa jednostki musi być zachowanie bezpieczeństwa publicznego. Czym jest zatem bezpieczeństwo publiczne?  Jedną z definicji tego terminu podaje J. Zborowski mówiąc, że jest to:” stan faktyczny wewnątrz państwa, który umożliwia, bez narażania na szkody jakiegokolwiek źródła, normalne funkcjonowanie organizacji państwowej i realizację jej interesów, zachowanie życia, zdrowia, mienia jednostek (…) oraz korzystanie przez te jednostki w praw i swobód”[1].

Bezpieczeństwo jednostki wiążę się z odczuciami każdego człowieka, jego wiedzą, umiejętnościami odnalezienia się w konkretnej grupie społecznej czy subkulturze.  Jest ono jednak ściśle powiązane z gwarantowanymi prawami i wolnościami. Najważniejszymi cechami mogącymi kształtować indywidualne poczucie są: psychika, wykształcenie, kultura, otwartość i umiejętność zrozumienia świata. Wolności jednostki w prawie zabezpieczają trzy główne gałęzie obejmujące swobody: osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, socjalne i kulturalne.  Ich dopełnieniem są prawa, które przysługują każdemu obywatelowi zapisane w Konstytucji i kodeksach. Pozwalają one zachować równowagę pomiędzy tym co obywatel może zrobić w ramach swobody, a tym co musi zrobić wobec społeczeństwa i państwa nie tracąc jednocześnie przypisanej mu wolności.

W dzisiejszym świecie istnieją pewne wolności, które są niepodważalne i są głęboko wpisane w świadomość społeczną. Opierają się na podstawowych wartościach moralnych. Można do nich zaliczyć  te powiązane z etyką np.  wolność od eksperymentów naukowych, tortur, kar cielesnych, i te związane z prawidłowym działania państwa prawa np. działania prawa wstecz. Dzisiejszy świat i jego rozwój technologiczny wymusza jednak ciągłe monitorowanie i przystosowywanie rozwiązań legislacyjnych do realiów życia społeczeństwa. Przykładem niech będzie wolność słowa. Komunikatory internetowe pozwalają na poczucie anonimowości w Internecie, swobodę publikacji treści, nawet tych  niezgodnych z prawem czy promujących idee nienawistne. Wolność do wypowiedzi często jest błędnie interpretowana jako możliwość wyrażenia wszystkiego bez ograniczeń.  Powiązana z nowymi technologiami prowadzi do powstania zupełnie nowych zagrożeń np. stalking czy cyberprzemoc, które mogą zachwiać bezpieczeństwem jednostki, a nawet całych grup społecznych. Z drugiej jednak strony te same narzędzia ułatwiają poznanie nowych wartości, łatwiejsze gromadzenie się wokół wspólnych pomysłów i spraw. Z wolnością słowa wiąże się nierozłącznie wolność od cenzury. W czasach nieograniczonego dostępu do mass-mediów zarówno krajowych i światowych, organa państwa tracą wpływ na monitorowanie przekazu płynącego do obywateli. Konieczny jest monitoring organów administracyjnych państwa, które zajmą się problemem publikacji treści naruszających prawo i sformułują możliwości ograniczenia powstawania negatywnych zjawisk.

Przechodząc do wolności politycznych należy zwrócić uwagę, że są one mocno powiązane z bezpieczeństwem publiczny. Zarówno wolność do zgromadzeń i wolność do zrzeszania się, która musi  być w pewnym stopniu ograniczona i kontrolowana. Polskie prawo zgodnie z artykułem 13 Konstytucji zakazuje tworzenia partii, stowarzyszeń i innych grup nieformalnych promujących idee faszystowskie, nazistowskie czy komunistyczne, a także dopuszczające nienawiść na tle rasowym i narodowościowym oraz tych, które do osiągnięcia władzy deklarują stosowanie przemocy. Dzisiejsza technologia ułatwia organizowanie i manifestowanie różnorodnych poglądów społecznych. Zgromadzenia mogą być z łatwością zorganizowane w jednym terminie i w wielu miejscach jednocześnie. Organy państwa są zobligowane do zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom tych wydarzeń przy jednoczesnej ochronie swoich struktur i zapewnienia ciągłości władzy na wszelkich jej szczeblach.

Można zauważyć, że między wolnością jednostki a szeroko pojętym bezpieczeństwem publicznym może wystąpić rozdźwięk, który wpływa bezpośrednio na szeroko rozumiane poczucie bezpieczeństwa przez obywateli. Konflikt dóbr, indywidualnego i publicznego, może mieć miejsce, gdy zapewnienie bezpieczeństwa publicznego zetknie się z interesem jednostki. Trafne jest spostrzeżenie, że wolność osobista kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego człowieka. To zachowanie równowagi jest oparciem do wszelkiego rodzaju kodeksów, które w sposób arbitralny próbują połączyć interesy wszystkich stron.

Już w preambule obowiązującej Konstytucji z roku 1997 odnajdujemy sformułowania określające relacje państwo - obywatel. Bezpieczeństwo jednostki jest postawione na równi z bezpieczeństwem państwa. Są to nadrzędne wartości, będące w równowadze.  Należy więc przyjąć, że te dwa określenia nie mogą stać do siebie w opozycji. Wynika z tego, że podstawowe cele jakimi są niepodległość, nienaruszalność terytorium, zapewnienie bezpieczeństwa, strzeżenie dziedzictwa oraz zapewnienie ochrony środowiska wpływają na poczucie bezpieczeństwa jednostki. Trzeba też zauważyć, że wolność jednostki w demokratycznym państwie nie jest absolutna, jest ograniczana dla potrzeb ochrony ładu i bezpieczeństwa publicznego. Wszelkie prawa stanowione w państwie odnoszące się do praw obywatelskich muszą być stanowione w taki sposób, aby mieściły się w granicach indywidualnego poczucia wolności. Jest to bowiem gwarant osobistego bezpieczeństwa, który przekłada się na bezpieczeństwo zbiorowe. Szybki rozwój współczesnego świata umożliwia każdemu człowiekowi odnalezienie coraz większej przestrzeni swojej wolności i jej zrozumienia, a jednocześnie ludzie dostrzegają jak mocno wolność jest im ograniczana np. przez etykę, kulturę, prawo, tradycję czy religię. Może to prowadzić do sytuacji konfliktowych a ich rozwiązaniem powinna być szeroko zakrojona debata i dyskusja na temat praw i wolności człowieka w dynamicznie zmieniającym się świecie.

Literatura

• Martyna Kaczmarczyk - „Bezpieczeństwo jako prawo człowieka – aspekt kolektywny w zestawieniu z indywidualnym”- Warszawa 2019
• Marcin Jurgilewicz- „Bezpieczeństwo państwa a bezpieczeństwo jednostki- Warszawa 2018
• Justyna Węgrzyn- „Wolność przemieszczania się”
• L. Garlicki – „Polskie prawo konstytucyjne” – Warszawa 2019

Źródło:

[1] J. Zaborowski, Administracyjnoprawne ujęcie pojęć „bezpieczeństwo publiczne, porządek publiczny”, „Zeszyty Naukowe ASW” 1985, nr 41, s. 128 i n.

Jakub Bieńkowski, ISW, Fot. IM.