Budowanie mostów cyfrowych: współpraca Polski i Ukrainy

Cyfryzacja w Ukrainie

W ostatnich latach Ukraina uczyniła imponujące postępy w zakresie cyfryzacji. Za ojca tego sukcesu można uznać obecnie urzędującego wicepremiera - ministra transformacji cyfrowej Mychajła Fedorowa. Urodzony w 1991 r., Fedorow został najmłodszą osobą na stanowisku ministerialnym w historii Ukrainy. Jako jeden z nielicznych członków gabinetu pełni swoją funkcję nieprzerwanie od wygranej prezydenta Zełeńskiego. Z jego inicjatywy w każdym resorcie powołano wiceministra odpowiedzialnego za cyfryzację, a w administracji obwodowej wyznaczono zastępców gubernatorów mających za zadanie koordynację procesu w regionach. Priorytetem nowego ministerstwa było stworzenie jednego centralnego portalu oferującego online usług administracyjnych, dotychczas świadczonych przez urzędy.

Już we wrześniu 2019 r. uruchomiono portal Diia (w języku ukraińskim skrót od wyrażenia „Państwo i ja” – a jednocześnie rzeczownik „działanie”). Diia została pierwszą rządową aplikacją na świecie, w której funkcjonuje cyfrowy paszport. Teraz aplikacja nie tylko gromadzi ważne dokumenty (takie jak paszport zagraniczny, prawo jazdy, dane podatkowe czy dyplomy ukończenia studiów), ale jest też najbardziej szybkim i popularnym narzędziem dla założenia własnej działalności gospodarczej. Aplikacja również gromadzi dane z różnych rejestrów, w związku z czym Ukraińcy są zwolnieni z konieczności odwiedzania wielu urzędów w celu uzyskania zaświadczeń, co znacząco przyspieszyło rozpatrywanie spraw. Automatyzacja procesów zmniejszyła ryzyka korupcyjne oraz usprawniła świadczenie usług publicznych, a także zwiększyła konkurencyjność gospodarki i efektywność biurokracji.

Wojna a cyfryzacja

Po inwazji Rosji w 2022 r. wysoki stopień cyfryzacji w pewnym sensie uratował Ukraińców. Rosjanie przeprowadzili ogromną liczbę cyberataków na agencje rządowe, spodziewając się załamania infrastruktury państwowej i wywołania chaosu. Jednak Ukraina wytrzymała te ataki i jeszcze bardziej rozwinęła listę usług cyfrowych. W aplikacji teraz można złożyć wniosek o kredyt, zmienić miejsce zameldowania czy otrzymać świadczenia socjalne (w tym za mienie zniszczone przez Rosjan lub pomoc dla osób, których firmy ucierpiały wskutek wojny). To w dużym stopniu ułatwiło życie osobom, którzy musieli przeprowadzić się do innych miast. Obecnie liczba użytkowników usług cyfrowych przekroczyła już 20 mln. Wzrosło i zapotrzebowanie na dodatkowe szkolenia, zwiększające umiejętności cyfrowe. Jednak wojna miała i znaczący wpływ na postępy Ukrainy w kontekście cyfrowej integracji europejskiej. Zniszczenie infrastruktury spowodowało ograniczenia w usługach internetowych. Szczególnie ten problem dotyczy mieszkańców terytoriów okupowanych, którzy nie mają dostępu do częstotliwości radiowych i nadawców publicznych.

Współpraca z Polską

Polska od początku rosyjskiej inwazji wspiera Ukrainę nie tylko w zakresie dostarczania sprzętu czy pomocy humanitarnej, ale także w obszarze technologii cyfrowych. Polska również jest w stanie wojny cybernetycznej z Rosją, a codzienne zagrożenia w tej dziedzinie są tożsame i dla Warszawy, i dla Kijowa. Liczba cyberataków na Polskę podwaja się każdego roku - eksperci konsekwentnie dokumentują rosyjskie próby atakowania infrastruktury krytycznej, w tym systemów zaopatrzenia w wodę, opieki zdrowotnej i sektora finansowego. Obserwowane są również ataki na zasoby rządowe i władze lokalne. Z racji tego, że Polska jest głównym ośrodkiem dostaw broni na Ukrainę, Rosja próbuje uzyskać też dostęp do danych dotyczących wsparcia wojskowego. W związku z tym, państwa wzajemnie dzielą się wiedzą i doświadczeniem w ochronie i odpieraniu cyberataków.

- Jest to wyjątkowy przypadek na całym świecie, gdy jedno państwo wykorzystuje narzędzia cybernetyczne do przeprowadzania ataków na infrastrukturę innego. Ta wojna pokazuje światu, że współczesne czasy wymagają nowoczesnych rozwiązań. A technologie są tak samo ważne, jak najnowsza broń – oświadczył minister Fedorow.

Ukraina również przeniosła do Polski niektóre rejestry rządowe i centra danych. Informacja o tym, które dokładnie bazy zostały tu ulokowanie nie są ujawniane, ale minister poinformował że jest wśród nich m. in. centrum danych Państwowej Służby Podatkowej Ukrainy. W Polsce znajduje się również zapasowe centrum danych dla systemów Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy. Warto podkreślić, że jest to jedynie miejsce przechowywania kopii ukraińskich danych podatkowych, a nie pełnego transferu baz danych.

Z kolei Ukraina, opierając się na doświadczeniu z Dii pomagała Polsce wprowadzać aplikację mObywatel w zakresie dokumentów i usług cyfrowych. Obywatele Ukrainy, posiadające numer PESEL również mogą korzystać z aplikacji mObywatel. Pozwala ona na identyfikację na potrzeby refundowanych usług medycznych czy podczas zawierania umowy o pracę. Polska również uznała cyfrowe prawa jazdy wydane na Ukrainie i udostępniła cyfrowe prawo jazdy w aplikacji mObywatel. W maju wejdą w życie zmiany w przepisach UE dotyczących eIDAS (identyfikacji elektronicznej i usług zaufania), które wprowadzą polsko-ukraińską współpracę w tym segmencie na nowy poziom.

Ponadto, Polska wykazuje strategiczne wsparcie dla ukraińskiej infrastruktury cyfrowej, będąc wiodącym dostawcą terminali Starlink. Dzięki temu ponad 20 tys. terminali zwiększa komunikację i dostęp do Internetu. Terminale są wykorzystywane m.in. w punktach medycznych i szpitalach, a także przez koleje ukraińskie, by pracownicy i pasażerowie mieli stabilną łączność. Starlink odgrywa ważną rolę w regionach frontowych i ma szczególne znaczenie dla ukraińskiej armii.

Mówiąc o współpracy cyfrowej warto też wspomnieć o tym, że w Polsce działa wiele startupów, założonych przez Ukraińców. Ponad połowa startupów, które postanowili relokować się za granicę, wybrali właśnie Polskę. Wielu ukraińskich programistów znajduje pracę w polskich firmach, co przyczynia się do ich rozwoju i ma pozytywny wpływ na gospodarkę. Współpraca specjalistów tworzy synergię, która wzmacnia polski sektor IT. Podczas majowej wizyty do Kijowa Krzysztof Gawkowski odwiedził także Unit City - centrum rozwoju nowych technologii oraz wspierania startupów, nazywane ukraińską Doliną Krzemową gdzie spotkał się z przedstawicielami Ukraińskiego Funduszu Startupów.

W trakcie spotkania ministrowie również omówili stan prac nad włączeniem Ukrainy do roamingu UE. A podpisany memorandum pozwoli na skoordynowanie prac i rozszerzenia możliwości współpracy dwustronnej. „Osobiście widzę, a nasi ukraińscy przyjaciele potwierdzają to, że pomoc ze strony Polski ma realny wpływ na wiele aspektów funkcjonowania ludności ukraińskiej podczas wojny. Zrobimy wszystko, aby wzmocnić nasze wsparcie cyfrowe. Ukraina musi wygrać wojnę, a strategiczna współpraca polsko-ukraińska pomoże osiągnąć ten cel” - powiedział Krzysztof Gawkowski. 

Źródła:

• https://www.kyivpost.com/uk/post/22145
• https://info.mobywatel.gov.pl/
• https://itwiz.pl/blisko-60-ukrainskich-startupow-relokujacych-sie-z-ukrainy-wybiera-polske/
• https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/ukraina-i-polska-podpisuja-memorandum-o-wspolpracy-w-zakresie-cyfryzacji
• https://www.epravda.com.ua/publications/2024/05/8/713403/
• https://kuriergalicyjski.com/ukraina-i-polska-podpisali-memorandum-o-wspolpracy-w-zakresie-cyfryzacji/
• https://www.ukrinform.ua/rubric-economy/3818204-kilkist-koristuvaciv-dii-perevisila-20-miljoniv.html

K.Vlodek, ISW, Fot. gwralt/Pixabay.com - zdjęcie ilustracyjne.