Ucz się z nami esperanto! Lekcja trzynasta

Największą cykliczną imprezą esperancką jest Universala Kongreso, który co roku odbywa się w innym kraju, a co dwa lata – na innym niż Europa kontynencie. Taki Kongres Światowy ma urozmaicony program składający się głównie z prelekcji i posiedzeń, ale również z ekspozycji na temat działań poszczególnych organizacji esperanckich w różnych krajach i o różnorodnych płaszczyznach zainteresowań, czy reprezentujące działalność pokoleniową - od młodzieży po weteranów ruchu. Nie brak także koncertów, spektakli teatralnych, wycieczek, wieczorów tanecznych itp.
W tym roku Universala Kongreso odbędzie się w Hanoi – Wietnam, w ubiegłym roku był w Kopenhadze, dwa lata wstecz w Hawanie na Kubi, a w 2009 r. – w Polsce, w mieście urodzin Ludwika Zamenhofa czyli Białymstoku. Był to już szósty Światowy Kongres w ojczyźnie esperanta zgromadził ok. 2000 uczestników a w programie Kongresu znalazł się recital sądeckiej śpiewaczki, Joanny Clifford-Albrzykowskiej p.t. „Wielokulturowa Europa”, gdzie zaśpiewała w znane utwory z operetki, musicali a nawet opery, w 10 językach europejskich oraz w esperanto. Chcieliśmy w ten sposób pokazać kulturowe bogactwo Europy i udowodnić, że każdy utwór brzmi najpiękniej w ojczystym języku jego kompozytora. Działalność esperantystów zmierza bowiem również do zachowanie wszystkich języków i kultur narodowych.
Sądeckie esperantystki były także niezwykle oddanymi wolontariuszkami podczas tygodnia kongresowego w Białymstoku, co zostało docenione i nagrodzone przez organizatorów. Ale nie był to pierwszy występ Sądeczan na Światowym Kongresie, ponieważ możemy się pochwalić naszym udziałem w przygotowanie i przebieg największego Universala Kongreso w historii Esperanta.
Dwadzieścia pięć lat temu, w Warszawie odbył się Kongres, który zgromadził 6 tys. uczestników z ponad 50 krajów, a że nie było obiektu, który pomieściłby taką ilość uczestników, to musiały się odbyć podwójne „uroczyste otwarcia” i podwójne „zamknięcia” tego Kongresu w Sali Kongresowej PKiN w Warszawie. I tutaj także wszedł do historii sądecki akcent: przedkongresowy rajd górski a w stolicy – występ naszych „Małych Lachów” młodszych o 25 lat!

Fot: „Małe Lachy” przed 25 laty tańczące podczas Światowego Kongresu Esperanta w Warszawie 1987

Słownictwo esperanckie
Rdzenie wyrazów w esperanto pochodzą z różnych języków, w ok. 75 proc. z języków romańskich, w ok. 20 proc. z germańskich, a pozostałe z innych języków. Dla ułatwienia nauki, Zamenhof starał się wybierać te rdzenie wyrazów, które już są znane z wielkich języków europejskich.
Oto kilka przykładów:
• z łaciny: sed (ale), tamen (jednak), okulo (oko), akvo (woda)
• z francuskiego: dimanĉo (niedziela), fermi (zamknąć), ĉevalo (koń), butiko (sklepik)
• z włoskiego: ĉielo (niebo), fari (robić), voĉo (głos)
• z wielu romańskich: facila (łatwy), fero (żelazo), tra (przez), verda (zielony)
• z niemieckiego: baldaŭ (wkrótce), bedaŭri (żałować), jaro (rok), nur (tylko), lando (kraj)
• z angielskiego: birdo (ptak), suno (słońce), ŝarko (rekin), teamo (zespół)
• z polskiego: celo (cel), ĉu? (czy?), krado (krata), domo (dom), luti (lutować)

W esperanto wiele słów nie istnieje jako rdzenie, tylko jako złożenia. Np. nie ma rdzenia do wyrazu „nóż” ale łączy się rdzeń wyrazu tranĉ- (ciąć) z przyrostkiem –il-, który oznacza narzędzie i końcówką -o, wskazującą na rzeczownik. Tak otrzymujemy wyraz „tranĉilo”, który znaczy „nóż”.
W ten sam sposób tworzymy inne wyrazy z przyrostkiem –il- : tondilo (nożyczki), skribilo (pisak), ludilo (zabawka), ŝraŭbilo (śrubokręt), retumilo (przeglądarka internetowa)